A wiecie, że Ania jest z kraju, w którym fajerwerki sprzedają w supermarketach?! 

Do dziś pamiętam to nietypowe przedstawienie znajomym i sensację, jaką wśród Greków wywołała informacja o noworocznych zwyczajach w Polsce. Szybko okazało się, że choć powitanie Nowego Roku w Grecji jest dużo mniej huczne, to i oni mają się czym pochwalić.

W tym wpisie dowiecie się o zwyczajach, które mimo że nie obijają się tak wielkim echem, to wyróżniają Sylwester w Grecji. 

Sylwester bez Sylwestra

Na samym początku musicie wiedzieć najważniejsze: 31 grudnia w Grecji to nie Sylwester. 31 grudnia jest w kościele prawosławnym wspomnieniem rzymskiej matrony i ascetki Melanii Młodszej. Użycie słowa „Sylwester” będzie więc niepoprawne, bo w ostatni dzień roku imieniny w Grecji obchodzi nie Sylwester, a Melania. 

Na 31 grudnia w Grecji używa się określenia Rewejon Protochronias, czyli dosłownie Wigilia Nowego Roku.

1 stycznia to z kolei wspomnienie Bazylego z Cezarei. I to właśnie z tym świętym, po grecku zwanym Agios Vasilis, wiążą się dwa noworoczne zwyczaje.

Wielki spóźniony czyli Agios Vasilis

1 stycznia greckie dzieci w końcu otrzymują długo oczekiwane podarki od świętego Bazylego, który jest odpowiednikiem świętego Mikołaja. Po przebudzeniu nad ranem znajdą je pod choinką albo w swoim pokoju. Starsi prezentami wymienią się już po północy.

 

Drugim ze zwyczajów związanym z postacią świętego jest vasilopita czyli ciasto św. Bazylego. Okrągły wypiek kroi się po północy i rozdziela pośród wszystkich domowników z zachowaniem odpowiedniej kolejności. W zależności od rodzinnej bądź regionalnej tradycji pierwsze kawałki zostają odłożone dla: Jezusa, Maryi, św. Bazylego, całego domostwa, a potem w kolejności od najstarszego do najmłodszego. Ten, kto w swoim kawałku znajdzie złotą monetę będzie miał szczęście w nadchodzącym roku.

Co ciekawe, krojenie Vasilopity może trwać tygodniami. Ten zwyczaj jest dobrym pretekstem do zebrania znajomych czy współpracowników długo po 1 stycznia. Najpóźniej Vasilopitę kroiłam z członkami klubu górskiego w Tripoli i było to pod koniec… marca! 

Top lista czyli „hej kolęda, kolęda”

Możecie być niemal pewni, że spędzając 31 grudnia w Grecji obudzi Was pukanie do drzwi i metaliczne dźwięki trójkąta, czasem uzupełniane o brzdęki gitary, akordeonu, harmonijki czy fletu. To kolędnicy!

Po otworzeniu drzwi grajkowie zapytają Was o zgodę na zaśpiewanie, a właściwie „powiedzenie” kolęd (po grecku pyta się: „Na to pume?” czyli dosł. „(czy) możemy je powiedzieć?”), po czym przystąpią do śpiewania. Zakończą życzeniami pomyślności na przyszły rok.

Na koniec powinniśmy pamiętać o obdarowaniu kolędników tradycyjnymi melomakarona, kurabiedes czy innymi słodkościami. Drobne też są mile widziane (czasem nawet bardziej wyczekiwane niż słodycze).

Co ciekawe, w Grecji kolędy śpiewa się jedynie trzy dni w roku tzn. 24 i 31 grudnia oraz 5 stycznia i obwieszczają one kolejno: Boże Narodzenie, Nowy Rok oraz Objawienie Pańskie, w Polsce znane jako Święto Trzech Króli. Na każdą okazję dedykowana jest inna kolęda.

Jedna z najbardziej znanych kolęd noworocznych to ta poniżej:

Z rodziną czy ze znajomymi? Tak!

O ile w Polsce trudno sobie to wyobrazić, o tyle w Grecji wieczór 31 grudnia często spędza się z rodziną: najbliższą, ale i wujkami, kuzynami czy dziadkami. Starsze pokolenie, oprócz jedzenia, często oddaje się wtedy grze w karty, obstawiając przy tym niewielkie kwoty.

W ostatnich latach tropem innych europejskich miast także na głównych placach w całej Grecji urządzane są koncerty noworoczne. Oprócz muzyki na żywo jest wspólne odliczanie do północy, no i oczywiście fajerwerki. Możecie być zdziwnieni, ale pokazy sztucznych ogni są dużo uboższe niż w Polsce – nawet w Atenach nie trwają one dłużej niż 5 minut!

Po północy Grecy najchętniej wychodzą na drinki, do klubów lub osławione buzuki świętować pierwsze chwile nowego roku.

Krok w nowy rok z cebulą lub granatem

Wybór osoby, która pierwsza pierwsza przekroczy próg domu w nowym roku jest bardzo ostrożny. Wiąże się to ze zwyczajem zwanym „podariko”. Aby domostwu dopisało szczęście przez najbliższe 365 dni, najchętniej do pierwszego przejścia progu wybiera się osobę uważaną za szczęściarza, albo małe dzieci.

W niektórych rejonach Grecji pierwszy przekraczający próg trzyma dziką cebulę, która później jest umieszczana w kącie domu na szczęście. Sama dzika cebula jest szczególnie popularna na Krecie (wyspiarze dobrze wiedzą, jak trudno się jej pozbyć!), gdzie utożsamiana jest z siłą natury. Stąd często w nowy rok wiesza się ją na drzwiach.

Bardziej popularnym od dzikiej cebuli owocem noworocznym jest granat. Ten przed przekroczeniem progu należy z całej siły roztrzaskać o ziemię. Im bardziej czerwony granat i większa ilość ziarenek rozbryzgująca się na wszystkie strony, tym większe szczęście, bogactwo i pomyślność przyniesie rodzinie.

 

Który ze zwyczajów noworocznych był dla Ciebie największym zaskoczeniem? A może znasz inne, które podpatrzyłeś w greckim domu podczas powitania Nowego Roku?